پایان نامه بررسی شیوه های دعوت پیامبر اسلام (ص) با تكیه بر حكمت ، موعظه و مجادله احسن

پایان نامه بررسی شیوه های دعوت پیامبر اسلام (ص) با تكیه بر حكمت ، موعظه و مجادله احسن

چكیده:

پایان نامه حاضر تحت عنوان «بررسی شیوه های دعوت پیامبر اسلام (ص) با تكیه بر حكمت،  موعظه و مجادله احسن» با توجه به آیات قرآن كریم و روایات معصومین (علیهم السلام) و دیگر منابع از كتب معتبر اسلامی به بررسی عمده ترین شیوه های دعوت رسول اكرم (ص) پرداخته است.نوشتار حاضر در پنج فصل و هر فصل مشتمل بر بخشهای مجزا به بررسی مفهوم حكمت ، موعظه و مجادله احسن ، جلوه ها ،‌مصادیق ، تأویل و اهداف آنها ازمنظر قرآن و روایات معصومین می پردازد.

 «مقدمه»

اَلحَمُدللِه الذَّی هَدانا لِهذا وَ ما كُنا لِنَهتَدی لَولا اَن هَدانا اَللهُ[1] (ستایش خدای را كه ما را بدین [راه] هدایت نمود ، و اگر خدا ما را راهبری نمی كرد ما خود هدایت نمی یافتیم).

حمد و سپاس خدای را كه به عنوان خالق «ماسوی الله» هر موجودی را در راه سعادت خودش تا نهایت كمالش راهنمایی كرده و فرموده : «رَبُنّا الَذی اَعطی كُلَ شَیءٍ خَلقه ثُمَّ هَدی».(پرودگار ما كسی است كه هر چیزی را خلقتی كه در خور اوست داده ، سپس آن را هدایت فرموده است).و هیچ موجودی را از قائده به كمال رسیدن مستثنی نكرده و انسان را كه اشرف مخلوقات دانسته ، كمال و سعادت عظمی عنایت فرموده و به سوی آن هدایت كرده است.و عقل را راهنما به سوی كمال و منشا شكوه و سربلندی انسان قرار داده است.

[1] - اعراف / 43

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                      صفحه

چكیده 

مقدمه .......................................................................................................................... 1

فصل اول : کلیات

1 – 1 – اهداف و انگیزه موضوع.................................................................................. 6

1 – 2 – سؤالات تحقیق............................................................................................... 6

1 – 3 – پیشینۀ تحقیق................................................................................................. 7

1 – 4 – روش تحقیق.................................................................................................. 8

1 – 5 – ساختار و محدوده تحقیق................................................................................ 8

فصل دوم : مفهوم حکمت ، موعظه ، جدل  و کاربرد آنها در قرآن کریم به عنوان شیوه دعوت پیامبر اسلام (ص)

2 – 1 – معانی لغوی و اصطلاحی حکمت ، موعظه ، جدل............................................. 10

2 – 1 – 1 – معنی لغوی و اصطلاحی حکمت.............................................................. 10

2 – 1 – 2 – معنی لغوی و اصطلاحی موعظه............................................................... 13

2 – 1 – 3 -  معنی لغوی و اصطلاحی جدل................................................................. 14

2 – 2 – کاربرد تعابیر مربوط به حکمت ، موعظه ، جدل در قرآن کریم ........................... 15

2 – 2 – 1 – کاربرد تعبیر حکمت .............................................................................. 15

2 – 2 – 2 – کاربرد تعبیر موعظه................................................................................. 17

2 – 2 – 3 – کاربرد تعبیر جدل................................................................................... 18

2-3 شیوه های پیامبران در ابلاغ پیام الهی در قرآن كریم.................................................. 18

2-3-1 شیوه دعوت پیامبر اسلام (ص) ......................................................................... 19

2-3-2 تبیین و تفسیر «حكمت ، موعظه حسنه و مجادله احسن» در آیه 125 از سوره نحل 23

فصل سوم : جلوه های حكمت الهی از منظر قرآن و روایات معصومین

3 – 1 – اهمیت حکمت از نظر اعتقادی در قرآن و روایات ........................................... 28

3 – 1 – 1 – حکمت و توحید.................................................................................... 28

3 – 1 – 2 – حکمت و نفی از شرک .......................................................................... 31

3 – 2 – حکمت در نبوت و شریعت ........................................................................... 33

3 – 2 – 1 – حکمت الهی ، هدف بعثت انبیاء ............................................................. 33

3 – 2 – 2 – حکمت الهی ، اخذ و میثاق با پیامبران ..................................................... 36

3 – 3 – اعطای حکمت بر صالحین در قرآن کریم ........................................................ 37

3 – 3 – 1 – لقمان حکیم .......................................................................................... 37

3 – 3 – 1 – 1 – برگزیده هایی از سخنان حکمت آمیز لقمان ...................................... 39

3 – 3 – 2 – حکمت حضرت داود ( ع ).................................................................... 41

3 – 3 – 2 – 1 – آزمون داود ( ع )............................................................................ 43

3 – 3 – 2 – 2 – سخن خداوند با داود ( ع ) و گزیده ای از سخنان آن حضرت............ 45

3 – 3 – 3 – حضرت عیسی  ( ع )............................................................................. 47

3 – 3 – 3 – 1 – برگزیده ای از حکمت ها و مواعظ عیسی ( ع )................................. 49

3 – 3 – 4 – حضرت یحیی ( ع )............................................................................... 49

3 – 3 – 5 – حضرت موسی ( ع ).............................................................................. 51

3 – 4 – بررسی حکمت بر پیامبر ( ص ) مبنی بر اعطای فضل بر او و خاندانش « علیهم السلام »  52

3 – 5 – حکمت و نزول قرآن...................................................................................... 55

3 – 6 – حکمت و معاد............................................................................................... 58

3 – 7 – حکمت و بی رغبتی به دنیا در قرآن کریم......................................................... 60

3 – 8 – حکمت و تواضع........................................................................................... 62

3 – 9 – تأویل حکمت در قرآن و روایات.................................................................... 64

3 – 9 – 1 – حکمت حقیقی ، معرفت به اولیاء و ائمه معصومین ( علیهم السلام )........... 64

3 – 9 – 2 – ائمه معصومین ، وارثان علم و حکمت الهی............................................... 67

3 – 9 – 3 – ائمه معصومین ، معادن حکمت الهی......................................................... 70

3 – 9 – 4 – ائمه معصومین ، مستودع حکمت الهی...................................................... 71

3 – 9 – 5 – ائمه معصومین ، دعوت کننده به خداوند با حکمت..................................... 73

3-10- نتیجه گیری بحث............................................................................................. 74

فصل چهارم : جلوه های موعظه از منظر قرآن و روایات معصومین

4 – 1 – مفهوم و اهمیت موعظه................................................................................... 78

4 – 2 – موعظه در قرآن کریم...................................................................................... 80

4 – 3 – موعظۀ اخلاقی............................................................................................... 84

4 – 4 – موعظه نفسانی................................................................................................ 85

4 – 5 – موعظه پذیری و تکبر...................................................................................... 86

4 – 6 – تأثیر گذاری موعظه......................................................................................... 88

4 – 6- 1 – شروط موعظه و وعظ............................................................................... 90

4 – 7 – آداب موعظه کردن ........................................................................................ 93

4 – 8 – اقسام موعظه.................................................................................................. 94

4 – 8 – 1 – موعظه ناپسند ( ناآگاهانه و شیطانی )........................................................ 94

4 – 8 – 2-  موعظه حسنه ......................................................................................... 95

4 – 9 – تفاوت موعظه و حکمت................................................................................. 98

4 – 10 – تأویل موعظه حسنه در قرآن و روایات معصومین........................................... 99

4– 10 – 1 – نصیحت در زیارت جامعه كبیره.............................................................. 103

4 – 11 – نتیجه گیری بحث........................................................................................ 104

فصل پنجم : جلوه های مجادله از منظر قرآن و روایات معصومین

5 – 1 – مفهوم مجادله................................................................................................. 108

5 – 2 – انواع مجادله در قرآن و روایات معصومین........................................................ 109

5 – 2 – 1 – مجادلۀ اَحسن ....................................................................................... 109

5 – 2 – 1 – 1 – مجادله اَحسن در قرآن کریم............................................................ 109

5 – 2 – 1 – 2 – مجادله اَحسن در روایات................................................................. 112

5 – 2 – 2 – مجادلۀ غیر اَحسن ................................................................................. 114

5 – 2 – 3 – مجادلۀ عالمانه........................................................................................ 117

5 – 2 – 4 – مجادلۀ جاهلانه....................................................................................... 119

5 – 3 – مجادلۀ اَحسن پیامبران الهی............................................................................. 120

5 – 3 – 1 – مجادلۀ انبیاء الهی از دیدگاه قرآن کریم..................................................... 120

5-4- جلوه های مجادلۀ اَحسن رسول اکرم ( ص ) از دیدگاه قرآن کریم........................... 122

5 – 4 – 1 – احتجاج آن حضرت در برخورد با یهودیان................................................ 122

5 – 4 – 1 – 1 – احتجاج در مورد پسر خدا بودن عزیز پیامبر به زعم یهودیان................ 122

5 – 4 – 2 – احتجاج آن حضرت در برخورد با مسیحیان.............................................. 124

5 – 4 – 2 – 1 – احتجاج در مورد شفای جوان بیمار................................................... 124

5 – 4 – 2 -2 - احتجاج در مورد مقیاسۀ معجزۀ عیسی ( ع ) با معجزه پیامبر(ص).......... 124

5 – 4 – 2 – 3- پاسخ پیامبر (ص) به مسیحیان در مورد عیسی (ع) و دعوت آنان به مباهله        125

5 – 4 – 3 – احتجاج آن حضرت در برخورد با مشرکین و ملحدین............................... 127

5 – 4 –3 – 1 – احتجاج در شبهۀ حلول الهی در هیاکل و صور.................................... 127

5 – 4 – 3 –2 – احتجاج در شبهه تعیین و انتخاب پیامبر الهی...................................... 128

5 -  5 – فطری بودن گفتگوی جدلی............................................................................ 129

5 -  6 – زمینه های مجادلۀ غیر احسن  ( باطل )........................................................... 132

5 -7 – اهداف مجادله.................................................................................................. 135

5- 8 – نتیجه گیری بحث............................................................................................. 137

نتیجه گیری كلی .......................................................................................................... 139

منابع و ماخذ ............................................................................................................... 142

چكیده انگلیسی